Οικολογία & Καπιταλισμός...έννοιες ασυμβίβαστες
«Αν πετάξεις τη φύση έξω από την πόρτα με τη σκούπα, αυτή θα μπει στο σπίτι από το παράθυρο με τσουγκράνα» (Ινδική παροιμία)
Το περιβάλλον είναι ένα δυναμικό σύστημα, το οποίο εξελίσσεται και προσαρμόζεται συνεχώς στις μεταβαλλόμενες επιδράσεις και αντιδράσεις μεταξύ των βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων από τους οποίους αποτελείται.
Οι σχέσεις αλληλεξάρτησης, επεκτείνονται και ανάμεσα στους ίδιους του ζώντες οργανισμούς, μιας και κανένα από τα ζωντανά είδη δεν μπορεί να επιβιώσει από μόνο του, αφού μέσα στην αλυσίδα της ζωής κάθε οργανισμός παίζει ένα καθορισμένο ρόλο. Συνεπώς, η αυτόνομη ικανότητα ανάπτυξης των οργανισμών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το περιβάλλον.
Ο άνθρωπος στην εξελικτική του πορεία για να καλύψει τις καθημερινές του ανάγκες μετέβαλε την δομή του περιβάλλοντος με δραστηριότητες αντιπροσωπευτικές για τους εκάστοτε πολιτισμούς. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον, για να καλύψουν τις διαχρονικά μεταβαλλόμενες ανάγκες μας, διαφοροποιήθηκαν. Ειδικά στην περίοδο του καπιταλιστικού τρόπου κοινωνικής οργάνωσης και παραγωγής, οι ανθρώπινες επεμβάσεις στο περιβάλλον εντατικοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό υπερβαίνοντας τους φυσικούς νόμους, διαταράσσοντας την αρχική ισορροπία, αλλοιώνοντας τις φυσικές διεργασίες και εν τέλει απειλώντας την ίδια την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής.
ΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ.
“Όσο υπάρχει ένα σύστημα παραγωγής που θα στηρίζεται στην ιδιωτική εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου για την ιδιοποίηση μεγαλύτερου ποσοστού κέρδους, θα αυξάνονται η ανισότητα, η φτώχεια και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.”
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα, όπως η πληθυσμιακή αύξηση, η εξάντληση των φυσικών πόρων, η εξαφάνιση των φυτών και των ζώων, η καταστροφή της άγριας ζωής, η διεύρυνση του εισοδηματικού χάσματος μεταξύ των κοινωνικών ομάδων, η ρύπανση εδάφους και νερού και αέρα, αλληλοσυνδέονται και αυξάνονται με ανησυχητικούς ρυθμούς. Καθώς ο αριθμός των ανθρώπων και η χρήση φυσικών πόρων αυξάνονται δραστικά, υπάρχουν όλο και πιο συγκεκριμένα στοιχειά που αποδεικνύουν ότι υπάρχει πρόβλημα με την ικανότητα της γης να διατηρήσει στη ζωή τα διάφορα είδη. Συνεχώς εξαφανίζονται δάση και υγρότοποι, ενώ οι ερημικές περιοχές αυξάνονται. Το έδαφος, λόγω της έντονης καλλιέργειας και της καταστροφής των δασών, υποβαθμίζεται. Τα ποτάμια και οι λίμνες γεμίζουν ιζήματα με επικίνδυνες ουσίες. Πολλοί βοσκότοποι έχουν υπερβοσκηθεί, οι θάλασσες, οι λίμνες και τα ποτάμια υπόκεινται σε υπεραλίευση και οι υπόγειοι υδροφορείς σε υπεράντληση.
Το νερό, το έδαφος και ο αέρας χρησιμοποιούνται ως αποδέκτες, συχνά τοξικών, ρυπογόνων ουσιών.
Η ραγδαία αύξηση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον συνδέεται άρρηκτα με την σύγχρονη εποχή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, ο οποίος έχει ως γνώμονα την αύξηση του κέρδους των λίγων και όχι την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την κοινωνική ευημερία.
Επίλογος
Η φύση δεν είναι απλά ο χώρος άσκησης παραγωγικών δραστηριοτήτων, αλλά ένας τόπος όπου ο άνθρωπος γεννιέται, μεγαλώνει και πεθαίνει, γίνεται στοιχείο της ταυτότητας του και σύμβολο της κοινότητας, μέσα στην οποία δραστηριοποιείται. Η κυρίαρχη αντίληψη, που συνέβαλλε στην αλλοίωση και διατάραξη των φυσικών οικοσυστημάτων, είναι ότι ο άνθρωπος βρίσκεται ιεραρχικά σε ανώτερη θέση από τα υπόλοιπα είδη ζωής, τοποθετώντας τα κάτω από την απόλυτη κυριαρχία του και δικαιολογώντας την αλόγιστη εκμετάλλευση τους από τον άνθρωπο. Η ανθρωποκεντρική και αποσπασματική αυτή αντίληψη του κόσμου, που τοποθετεί τον άνθρωπο κυρίαρχο των φυσικών συστημάτων και αγνοεί την αλληλεξάρτηση και τις αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν μεταξύ τους, οδήγησε στην υπερεκμετάλλευση της φύσης και των φυσικών πόρων, που θεωρήθηκαν ως ‘ανεξάντλητα’ καταναλωτικά αγαθά, στην αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και γενικότερα στη γένεση σοβαρών περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Επομένως, είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα του πλανήτη, η διάδοση θεμελιωδών γνώσεων, η ριζική αλλαγή εκείνων των κοινωνικών αντιλήψεων, νοοτροπιών, στάσεων και το σημαντικότερο, των συμπεριφορών που συνέβαλλαν στη δημιουργία της περιβαλλοντικής κρίσης. Η διαμόρφωση τους πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο έτσι, ώστε να λαμβάνουν πάντοτε υπόψη τον παράγοντα περιβάλλον, όχι σαν κάτι ξέχωρο και απομονωμένο από τον άνθρωπο, αλλά σαν το καθοριστικό στοιχείο για την ανθρώπινη επιβίωση.
Όσο υπάρχει ένα σύστημα παραγωγής που θα στηρίζεται στην ιδιωτική εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου για την ιδιοποίηση μεγαλύτερου ποσοστού κέρδους, θα αυξάνονται η ανισότητα, η φτώχεια και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Ο καπιταλισμός, όσο δεν ανατρέπεται, θα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια την ανθρωπότητα στην καταστροφή.
